Groep 6/7/8

In Jong in Oorlog vertellen ooggetuigen over de Tweede Wereldoorlog. Als kind hebben zij deze oorlog meegemaakt. Hoe was het om op te groeien in oorlogstijd?

Jong in oorlog

Wereldoorlogen

Website 4 en 5 mei

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Ik ben Marie Blommaart. En ik was 19 toen de oorlog begon. 
Mijn naam is Frederik Willem Kroese. Kortweg Frits. Ik was toen de Duitsers binnenvielen op 3 dagen na 16 jaar. 
Tijdens de Tweede Wereldoorlog proberen de meeste mensen zo normaal mogelijk met hun leven door te gaan. Een klein deel van de mensen sluit zich aan bij de nazi's en een ander klein deel komt in verzet. Onder hen Frits en Marie. Wie in verzet komt doet dat in het geheim. Want wie gepakt wordt, moet naar de gevangenis en loopt het risico op de doodstraf. Verzetsmensen proberen de Duitse bezetters te saboteren door aanslagen te plegen. Ook helpen ze mensen die moeten onderduiken aan adressen en voedsel. Anderen verzetsmensen maken en verspreiden illegale kranten met nieuws over de oorlog. 
Op een dag kwam er een vertegenwoordiger en die vroeg aan mijn moeder of ze een adresje wist want hij moest iemand laten onderduiken. En mijn moeder die vond een adres en het bleef niet bij een. Als je ondergedoken was dan was je niemand. Dan bestond je eigenlijk niet meer voor de buitenwereld. Maar je moest wel leven. Je moest wel eten hebben. En om eten te kopen moest je bonnen hebben, voedselbonnen. 
Die man die zei zou iemand bij mij in Goes die voedselbonnen kunnen ophalen? En toen zei mijn moeder: oh, dat doet ons Marie wel even. De drijfveer van mijn moeder ook was gewoon iemand te helpen. Het was… Wij gingen niet in verzet. Wij hielpen mensen die in nood zaten die dat nodig hadden. En heel veel mensen zijn zo begonnen.  
Frits worden opgeroepen om in Duitsland te gaan werken maar dat wil hij absoluut niet. Hij duikt onder. Op zijn onderduikadres wordt hij benaderd door verzetsmensen. 
Die vriend ging distribueren, clandestiene krantjes, blaadjes waren dat.  Toen zei degene die krantjes bracht tegen mij eens zou hij niet naar de Veluwe wel mee willen want dan kan hij wat nuttig werk doen. En toen heb ik onmiddellijk ja gezegd. 
Ik moest een keer ben ik Klaassen, zo heette die man in Goes, waarschuwen. Want er was iemand gearresteerd en die had die had brieven bij zich die gevaarlijk waren voor die meneer Klaassen. En toen ik op de fiets stapte, kwamen er 2 mannen nam me toe en die zei. Waar ga jij zo laat nog heen. En toen schrok ik wel. Maar toen heb ik gezegd ik ga naar huis. En toen heb ik heel hard gefietst. Mijn licht uitgezet. En toen ben ik een zijweggetje ingeslagen. En toen heb ik bij een vriendin van mijn zus in Yerseke overnacht. Want ik durfde niet meer naar Goes te rijden. En ik kwam bij die mensen aan, en wat moest ik zeggen, ik kon niet zeggen wat er echt speelde. Ik zei Ik heb de laatste boot gemist maar bij jullie blijven slapen. 
De andere dag gegaan. Toen heb Klaassen gewaarschuwd en die zei ja ik moet nog wat regelen en ik ga meteen onderduiken. Maar het is hem toch niet gelukt. Hij is diezelfde dag heb ik later gehoord nog opgepakt. 
Eén van de dingen die wij deden was vanwege het vervoer van tanks, vooral uit Duitsland, dat wij de spoorlijn mijn Nunspeet opbliezen. Dat was ook één van de weinige dingen die we konden doen want als verzetsgroep kon je niet zeggen wij gaan 50 of 100 man maken en wij gaan de Duitsers bestrijden. Je kon alleen de boel ontregelen. 
Dat ontregelen heeft soms grote gevolgen. De Duitse bezetter is boos over het opblazen van de spoorlijn en dreigt bij herhaling van zo’n vergrijp de bewoners van het dichtstbijzijnde huis dood te schieten. 
Daar hebben we echt twee dagen over vergaderd. Wat moeten we doen? Maar we kwamen tot de slotsom als we daar gehoor aan geven, dan is 't verzet praktisch afgelopen. Dus dat kan niet. We realiseerden ons dat in de woning bij de woning die het dichtste bij het punt stond waar we het deden,  woonden een man en een vrouw van 45 en 43 jaar. Vier kinderen van 4 tot 17. Zes personen in de kracht van hun leven. Toen hebben we uitgekiend dat als we nou een dikke anderhalve kilometer velden gingen, daar woonden een man een vrouw van 85 en 83. Nou dus redeneerden wij die zijn met een jaar of vijf ook overleden, zijn ze ook dood. Dat is dus veel minder erg dan die zes mensen die in dat huis woonden en het zijn er maar twee. Dat wil niet zeggen dat dat waardeloze levens waren maar het was de keuze: slecht of minder slecht. En dit was minder slecht. Maar er was geen goede oplossing. Er was geen oplossing. 
Frits en Marie doen gevaarlijk werk. Ze moeten voortdurend opletten dat ze niet gepakt worden. Alles was even risicovol. En dat zat in zover je dat kunt nomene het vak van verzet dat je gekozen had. Verzetswerk geheim houden is moeilijk. Veel verzetsmensen zijn opgepakt. Ook Margriet. 
Op een ochtend om een uur of 7 stonden er 2 Duitsers met het geweer in de aanslag, een aan de voordeur en aan de achterdeur. En die kwamen me ophalen. Ik ben wel een uur lang verhoord. En wat ik me daar nog van herinner is dat die Duitser met een pen op het bureau zat te tikken de hele tijd en mij heel strak aankeek en dat vond ik eng. 
Marie wordt vijf maanden vastgehouden in de gevangenis in Haren. En dan overgebracht naar kamp Vught waar ze nog eens twee maanden zit opgesloten en vreselijke dingen meemaakt. Maar ze heeft nooit spijt gehad van haar verzetswerk. 
Ik ben blij dat ik dat gedaan heb. Ik kan niet zeggen trots, maar het heeft me gevormd. 
Ik zou het een schande vinden als ik de Duitsers tegemoet gekomen was, meegeholpen had. ik zeg altijd helden bestaan niet. Het is je karakter. En als je dat karakter niet hebt, dan doe je dat niet.

Verzet in oorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog maken de Duitsers de dienst uit in Nederland. Mensen die het niet met de Duitse overheersing eens zijn, gaan zich organiseren in het verzet. Ze proberen de Nazi’s te saboteren. Alles moet in het geheim, want als je gepakt wordt, word je opgesloten of vermoord. Twee oud-verzetsleden vertellen hun verhaal.

Je nek uitsteken om de Duitse bezetter te saboteren

Klas 1/2/3

Edith en Freddy wonen op Curaçao. Een van de eilanden in het Caribisch gebied deel van Nederland. Het eiland wordt in tegenstelling tot Nederland niet bezet in 1940. Maar ze merken op het eiland wel dat het oorlog is. 
In het Caribisch gebied wordt veel aardolie gewonnen. Deze belangrijke grondstof voor de oorlogsindustrie wordt op Aruba en Curaçao verwerkt tot brandstof voor onder andere vliegtuigen en tanks. De nazi's proberen olietankers in het Caribisch gebied met bemanning en al te laten zinken. Amerikaanse soldaten moeten de eilanden gaan beschermen. 
De Nederlandse koninklijke familie vlucht naar Canada. Koningin Wilhelmina verblijft tijdens de oorlog in Engeland. In Londen bij de Nederlandse regering gastvrij was ontvangen werkte de koningin met haar raadslieden onvermoeid voor het naderbij brengen van die betere tijden. Prinses Juliana bezoekt tijdens de oorlog voor het eerst Curaçao. 
‘s Avonds moet het helemaal donker zijn, de zogenaamde black out. Dit om te voorkomen dat Duitse soldaten vanuit onderzeeboten kunnen zien waar ze op moeten schieten. Auto's rijden met koplampen die blauw zijn gemaakt. Er komt geen kiertje licht meer door de ramen. 
Als de nazi's zich in mei 1945 overgeven zijn ook Freddy en Edith blij dat de oorlog is afgelopen.

Caribisch gebied in oorlog

In 1940 is Curaçao een kolonie van Nederland. Maar in tegenstelling tot Nederland wordt het Caribische eiland niet bezet door de Duitsers. Toch gaat de tweede wereldoorlog hier niet ongemerkt voorbij. Twee ooggetuigen vertellen hun verhaal.

De Tweede Wereldoorlog in de Antillen

Het Caribisch gebied in oorlog

Geëvacueerd in oorlog

Tijdens de bezetting worden sommige delen van Nederland geëvacueerd: mensen moeten hier hun huizen verlaten omdat de Duitse bezetter verdedigingswerken bouwt of omdat er in de buurt gevochten wordt. Cees en Wim vertellen. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Je huis uit moeten vanwege de oorlog

In Duitsland worden tijdens de Tweede Wereldoorlog steeds meer mannen opgeroepen voor het leger. Mede daardoor ontstaat een tekort aan arbeiders in de fabrieken. Om het tekort aan te vullen, worden mannen uit bezette landen gedwongen te werken in Duitsland. De Arbeitseinsatz. 
Ik ben Joop van den Berg. Ik was zestien toen de oorlog uitbrak. 
Ik ben Co Knuppelder en ik ben zestien jaar dat de oorlog uitbrak. 
In mei 1943 moeten alle Nederlandse mannen van 18 tot 35 jaar zich melden voor de arbeids-inzet. 
Ik kreeg via het bedrijf de opdracht om me te melden. 
Toen stond ook bij die jullie in de brief dat als ik niet op kwam dagen dan werd er ook melding gemaakt in de werd er één van de ouders of broers die werd in een opgepakt in plaats van dat ik zelf ging. 
Ik was de enige zoon dus dan zou in dat geval mijn vader opgepakt worden en dat kon ik natuurlijk niet te accepteren. 
We zijn eerst gekeurd en van alles en nog wat gedaan natuurlijk. Maar op een gegeven moment, nou ja mijn vader zei je ook aan, hij zegt Johan. Dat gaan we niet doen. We werken niet voor de Duitsers. We waren wat dat aangaat wel patriotten.
Ik was 18 jaar net en toen werd ik op kantoor geroepen en toen kreeg ik dan ook de hint: je zou ook onder kunnen duiken. Ten eerste had ik geen idee wat onderduiken was en ten tweede: als ik niet ging zou mijn vader opgepakt worden. 
En op die gulden ben ik ken zo vrij geweest om om toch te vertrekken en naar Duitsland te gaan. 
Toen we weg moesten hebben we de koffers gepakt en hebben we net gedaan of we weggingen. En ik ben meteen naar een onderduikadres gegaan en daar heb ik een eerste maand gezeten. Maar ja dat was ook niks. Op een gegeven moment ben ik naar een ander gegaan, dat was bij een tuinder. En daar kon je toch dat werken en dergelijke. 
Co meldt zich op station Amsterdam Centraal en wordt op de trein naar Duitsland gezet. 
Ik ben toen in Berlijn, ben ik bij een grote fabriek terechtgekomen. 
Die maakte vroeger maakte die spoorwagons en locomotieven en die fabriek die heette Berlijn Bossich. Ik ben geplaatst geworden daar in een in een perserij van vliegtuigbommen.
Als na een paar maanden de kust veilig lijkt gaat Joop terug naar huis. Daar verbergen Joop zijn broer en een vriend zich in de stal achter balen stro. Helaas wordt Joop ontdekt, gearresteerd en naar Kamp Amersfoort overgebracht. 
Dat ging zo eigenlijk. In de buitencommando's ging je werken. En daar zijn we er samen vandoor gegaan. Maar ze hebben ons dezelfde dag nog gepakt. Ik kreeg 25 stokslagen nog en dat was dat was niet zo leuk hoor. Want je was helemaal nou ja bont en blauw eigenlijk. 
Ondertussen werkt Co in de fabriek in Berlijn. 
Waar Duitsers wonen daar werd de teller super schoon gehouden. Dat werd bij ons ook gedaan. Ja. Wat dat betreft zijn we daar wel een goeie goeie tijd gehad eigenlijk. 
Joop wordt vanuit Amersfoort op transport gezet naar concentratiekamp Buchenwald in Duitsland. 
Hij komt terecht in een strafcommando en moet zwaar en vies werk doen. 
Je sliep in barakken, bedden 3 hoog. Er stonden tegen mekaar aan, en met 300 man zat je in zo'n barak. Op het eind van de oorlog, toen zat je wel met 600 man in zo'n nbarak. En sliep je met z;n tweeen in die smalle bedjes naast elkaar. 
In het begin ging dat nog wel was er nog aardig wat te eten. Maar ja. Tenslotte kreeg je nog een stukkie van dat zuurdesembrood. En dat kun je heel lang bewaren want soms soms stonden er schimmel erop hoor, maar dat geeft niks. 
Voorjaar 1945 Joop zit gevangen in concentratiekamp geweld en Co werkt in een fabriek in Gurbe als de Russen optrekken. De Duitsers vluchtten richting het westen en nemen hun gevangenen mee. 
Toen zijn we ongeveer met 3500 mensenvertrokken. 
Chaotisch chaotisch. Je heb verschrikkelijke taferelen meegemaakt. Vrouwen die in de greppel bevielen die dit allemaal niet meer opbrengen. Mensen die niet meer konden lopen. Het was gewoon chaotisch en ja je hebt er geen geen kijk op verder. Je zag het verdunnen. De groep en dan ga je zeggen. Ik denk dat we maar 2000 man over hebben.
Co wordt uit de groep gepikt en moet 3 dagen terug lopen. Hij werkt nog 2 maanden in een fabriek in Crinitz totdat de Russen daar ook terrein veroveren. 
En toen zijn we ook weer gaan vluchten en hebbben we ook weer 3 nachten gelopen en toen waren we bij de Amerikanen. 
Ook vanuit concentratiekamp Buchenwald worden gevangenen verplaatst. Het gaat er niet zachtzinnig aan toe. 
Nee, we werden gewoon opgejaagd, we werden in een loods gebracht en daar hebben we een tijd gezeten en op een gegeven moment gingen we naar het station toe en daar stonden kolenwagons. En dan ging er zo'n 100 man in een kolenwagon. 
Nou ja je kon eigenlijk niet anders niet veel anders doen dan staan. Je was blij als er een paar dood gingen dan kreeg je wat meer ruimte. Ja, zo was het hoor. Echt waar. 
Na 4 dagen in de trein zonder eten en drinken worden de gevangenen de trein uitgejaagd en moeten verder lopen. Het wordt een dodenmars. 
Als je niet meer kon lopen en dan ging je aan de kant zitten en dan kwamen die Duitsers, knalden een kogel door je kop heen en het was gebeurd. Nou en dan helemaal achteraan kwam er een kar en daar werden ze opgeladen. 
Net op dat moment kwam dat Amerikaanse leger. En toen ging die bewaking er als ik weet niet wat vandoor.
De Duitsers zijn verslagen. 
Maar Co en Joop. We hebben nog een lange weg naar huis af te leggen. 
Joop komt na 3 weken pas thuis en Co doet er zelfs 3 maanden over. 
Co is terug, Co is terug!
M'n moeder is zo in paniek geraakt. Die is de trap afgerold. Die was nogal gezet. En als ik dat weer voor me haal, dat is niet te verzeilen. 
Joop is er door honger en uitputting slecht aan toe. Hij ligt in een hospitaal in Duitsland als hij te horen krijgt dat hij meekan met een vliegtuig naar Nederland. 
Denk ik morgen thuis! Ik kwam in huis lopen.
Nou ja daar stond iedereen. 
Ze hadden van tevoren gehoord dat er weinig hoop meer was. En dan sta je daar ineens.

Arbeitseinsatz in oorlog

In Duitsland worden tijdens de Tweede Wereldoorlog steeds meer mannen opgeroepen voor het leger. Mede daardoor ontstaat een tekort aan arbeiders in de Duitse fabrieken. Om dit tekort aan te vullen worden mannen uit bezette landen gedwongen te werken in Duitsland: de arbeitseinsatz. Joop en Co maakten dit als jongens mee en vertellen. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Verplicht te werk worden gesteld

Gebombardeerd in oorlog

Pim woont tijdens de oorlog in Nijmegen en Frits in Enschede. Aan het begin van de Duitse bezetting gaat het dagelijks leven min of meer gewoon door, maar dat verandert als hun huis aan het front komt te liggen. Ze maken veel bombardementen mee. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Leven in de frontlinie

Sinti en Roma vervolgd in oorlog

In Nederland wonen in 1940 ongeveer 4500 Sinti en Roma. Ze worden ook wel zigeuners genoemd. Vaak reizen ze met woonwagens, vioolorkesten en handelswaar van plek naar plek in Nederland. Net als de Joden worden ze door de nazi’s vervolgd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zoni vertelt zijn verhaal. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

De vervolging van de Roma en Sinti in de Tweede Wereldoorlog

Razzia in oorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden door de Duitse bezetters regelmatig razzia’s of klopjachten gehouden. Een deel van de straat of wijk wordt afgezet en doorzocht door Duitse soldaten. Joden of mannen die moeten gaan werken in Duitsland worden opgepakt. Ernst en Gusta vertellen erover. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Klopjacht tijdens de Tweede Wereldoorlog

Razzia's in de oorlog

Zeeland in oorlog

Als de geallieerden dichterbij Nederland komen en de Duitse bezetters uit Walcheren in Zeeland willen verjagen, wordt besloten om Walcheren onder water te zetten. Joost en Kees vertellen over de verschrikkelijke gevolgen hiervan. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

De onderwaterzetting van Walcheren en Zeeland in 1944

Van 1939 tot 1945 houdt de Tweede Wereldoorlog de wereld in zijn greep. Landen die niet direct door de strijd worden getroffen, zijn toch betrokken door onder meer het leveren van soldaten, voertuigen of grondstoffen. 
Één groot Aziatisch rijk, onder leiding van Japan: dat is het doel van de Japanners. Samen met Italië bezet het Duitsland van Hitler Europa van Noorwegen tot aan de Wolga in Rusland en tot aan Noord-Afrika. 
Op de wereldzeeën zijn onderzeeboten actief en in de lucht worden gevechten uitgevochten. De wereld staat in brand en het duurt tot augustus 1945 voordat de strijd is geëindigd. 
Ik ben Heleen Smit en ik ben geboren in voormalig Nederlands-Indië in Batavia in 1933. Ik was 8 jaar toen ik hoorde dat de oorlog hier begon. 
Ik ben Hetty Dankerlui en ik was 7 jaar toen de Tweede Wereldoorlog begon. 
Nederland is voor de oorlog de baas in landen ver buiten Nederland: Suriname, de Nederlandse Antillen en Nederlands-Indië zijn Nederlandse koloniën als Nederland door de Duitsers wordt bezet. In Nederlands Indië woont Heleen Smit met haar ouders. Ze hebben een goed leven, maar ook zij merkt dat de Tweede Wereldoorlog is begonnen. 
Op een dag merkte ik dat mijn vader en moeder de hele dag voor de radio zaten en dat ze de hele dag heel intensief aan het luisteren waren. Ik vroeg wat er aan de hand was en toen zeiden ze dat er oorlog was. 
Suriname en de Nederlandse Antillen worden niet bezet, maar toch merken de mensen daar ook dat de Tweede Wereldoorlog is uitgebroken. De Surinaamse bauxietmijnen zijn belangrijk voor de Amerikaanse en Engelse oorlogsindustrie en daarom stuurt Amerika 2000 soldaten naar Suriname om een mogelijke Duitse inval vanuit zee of vanuit Brazilië te voorkomen. Hetty merkt daar als jong meisje weinig van. Maar ze beseft wel dat het oorlog is. 
Nou, ik had dat van tevoren op school gehoord dat er oorlog was in Nederland, dus je had kans dat het ook in Suriname oorlog werd. Dus we moesten ervoor zorgen dat als we iets hoorde, als we iets merkten, een sirene, moesten we direct naar de schuilkelders hollen die daar in de tuin van de school stonden. Dus dat was natuurlijk al heel eng dus dan moesten we constant gaan oefenen als we de sirenes hoorde. 
Japan wil de Aziatische landen van de Europese koloniale machten bevrijden en vecht voor een groot Aziatisch rijk, onder leiding van Japan. 
In januari 1942 landen Japanse troepen op Nederlands Indië. Twee maanden later is het hele gebied bezet. 
Aanvankelijk lijkt het erop dat Japan Indonesië helpt met hun wens om onafhankelijk van Nederland te worden. Maar als de oorlog vordert, blijkt dat Japan Indonesië slecht behandelt en als dwangarbeiders tewerkstelt. 
Indo-Europeanen, mensen van gemengde afkomst met bijvoorbeeld een Indische moeder en een Nederlandse vader, moeten voortdurend op hun hoede zijn en worden als tweederangsburgers behandeld. De Japanse bezetter vindt dat Europeanen niet thuishoren in Azië. Europeanen worden gevangen genomen en in kampen opgesloten. 
Toen werden eerst mannen opgepakt, dus na korte tijd kreeg mijn vader bericht dat hij zich moest melden. 
Op een dag verdween die dus met een koffertje en heel weinig mocht hij meenemen en hij werd afgevoerd. We dachten dat het maar voor even was maar dat bleek dus 3 jaar te zijn. 
Een aantal maanden later moeten ook Heleen en haar moeder zich melden. 
Op een gegeven ogenblik kregen wij bericht dat we op transport werden gezet, want de Japanners hebben alle kampen geconcentreerd in Semarang. 
Toen werden wij op een vrachtwagen geladen en toen zijn we met een trein van Surabaya naar Semarang gegaan. Dat is niet zo'n enorme afstand, maar deze trein deed daar 24 uur over. Iedere keer stond die trein stil. Het was heel erg warm. De trein was geblindeerd en we zaten opgepropt en het was stinkend, er was onvoldoende sanitair, geen eten, geen drinken met schreeuwende, huilende stinkende kinderen. Dat was echt afgrijselijk. 
Suriname wordt weliswaar niet aangevallen, maar toch gaat regelmatig het luchtalarm en moet Hetty naar de schuilkelder. 
En dan hoorde je een sirene en dan moest ik direct beginnen te hollen naar de schuilkelders. 
Iedereen holde mee en we werden onder de voet gelopen door die grotere kinderen en de nonnen hadden ook allerlei dieren en koeien en die holden ook mee. Dus iedereen raakte in paniek en ik weet dat een vriendin van mij in een sloot viel. En we waren echt doodsbang. 
Terwijl in Suriname het relatief rustig blijft gaan in Nederlands-Indië de verschrikkingen door. 
Wij werden ondergebracht in een schoollokaal, op een op een balé-balé: Een lange Brits waar je mannetje aan mannetje sliep en waar je 80 centimeter breed had en 2 meter lang. Dat was het dan. Wat je van de Japanners merkte was de bewaking natuurlijk: dat je er niet uit kon, dat je op appèl moest en als je niet diep genoeg boog dan werd je geslagen met de hand of met een knuppel, met een stok of een zweep. Ik heb dat ook gezien. Ik heb een keer gezien dat iemand heel erg werd afgeranseld. Dat was heel erg, heel naar. 
Het gebeurde ook wel dat we dan een dag geen eten kregen en soms wist je helemaal niet waarom. We wisten helemaal niet wat er nou gebeurd was of zo, maar dan kreeg je gewoon een dag geen eten. Nou dat is echt vreselijk als je zo'n honger hebt. 
Mijn moeder werd ziek, erg ziek, ze kreeg geelzucht en ik moest voor haar zorgen. En nou dat dat valt niet mee als je 10 jaar bent en je moet voor je moeder zorgen. En je kan niet spelen. 
Maar dat heb ik natuurlijk gedaan, zoals veel kinderen. 
Ik was natuurlijk altijd heel erg bang dat mijn moeder dood zou gaan. Dat weet ik wel, dat ik daar heel erg bang voor was. 
Naar schatting komen er zo'n vijftienduizend Nederlandse burgers en 8000 Nederlandse militairen om in de Japanse kampen. 
Als Nederland in mei 1945 wordt bevrijd is de oorlog voor Heleen nog niet afgelopen. 
Hoewel hier in Nederland de mensen op 5 mei bevrijd zijn, hoorden wij dat helemaal niet. Dus wij wisten het niet. De Japanners gaven ook nog niet op. En het was pas op 15 augustus dat wij bevrijd werden en dat merkte ik omdat ik vliegtuigen over zag vliegen. 
In Suriname merkt Hetty op een andere manier dat de oorlog voorbij is. 
Dat merkte ik direct toen iedereen zei: "De oorlog is over". Toen gingen ze aan de kade staan om te kijken of er weer boten kwamen, maar direct daarna kwam er weer boten uit Nederland, want iedereen had het natuurlijk erover: "Ja, dan komen er weer bruine bonen aan". Dus dat herinner ik me wel. 
Japan geeft zich op 15 augustus 1945 over, maar de Nederlanders kunnen de kampen niet uit. 
Indonesië verklaart zich onafhankelijk en de Indonesiërs keren zich tegen de Nederlanders. 
En het rare was dat de Japanners, die eerst onze vijanden waren, die waren nu onze beschermers. 
Ze waren wel een beetje minder streng, maar wij mochten gewoon het kamp niet uit. Het was te gevaarlijk. Er zijn wel mensen het kamp uit gegaan, maar dat was niet verantwoord. Want omdat je wit was werd je meteen door de Indonesiërs gezien als "Oh, dat is weer zo'n Nederlander". En daar zijn heel veel nare dingen gebeurd. 
Via het Rode Kruis kregen wij een brief van mijn vader en kregen wij te horen dat mijn vader nog leefde en via het Rode Kruis konden wij toen naar hem toegegaan en dat was ook met een vrachtwagen met bescherming, want het was veel te gevaarlijk. Daar kon jezelf niet naar toe. Ik kon niet de trein pakken en daar even naartoe rijden. Nee, je moest onder bescherming. Onder begeleiding zijn we toen naar het vliegveld gegaan en zijn we naar het kamp van mijn vader gevlogen. 
Ik zag mijn vader weer en mijn moeder was natuurlijk blij dat ze haar man terugzag, maar voor mij was het een vreemde man. Ik kende hem niet meer. Hij was natuurlijk ook mager geworden. Maar ik wist ook niet zo goed wat ik met die man moest worden. Dat was na 3 jaar was hij veranderd en ik veranderd. Het was even moeilijk. Dat is later wel goed gekomen. 
Heleen vertrekt in 1946 uit Indonesië en gaat naar Nederland met haar vader en moeder, omdat het niet langer veilig is voor hen in Indonesië. 
Hetty pakt haar leven weer op in Suriname en komt in 1960 naar Nederland.

Oorlog overzee

De Tweede Wereldoorlog woedt niet alleen in Europa. Ook in de Nederlandse koloniën Suriname en Nederlands-Indië is het oorlog. Wat is daar in het dagelijks leven van te merken? Heleen en Hetty waren kind toen de oorlog begon en vertellen wat ze nog weten uit die tijd. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Leven tijdens de Tweede Wereldoorlog in Suriname en Nederlands-Indië

Verraad of verzet in oorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Nederland bezet door Duitsland. De democratie bestaat niet meer, de Duitse bezetter bepaalt de nieuwe regels. Veel mensen passen zich aan, aan de nieuwe situatie. Andere mensen werken met de Duitsers mee en sluiten zich aan bij de NSB. Maar er zijn ook mensen die tegen de Duitse overheersing in opstand komen. Zij plegen verzet. Mirjam en Jeanne vertellen. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Kiezen voor of tegen de Duitse bezetter

In oorlog vervolgd

Als in Duitsland de nazi’s onder leiding van Adolf Hitler aan de macht komen, krijgen Joden het steeds moeilijker. Ze worden vervolgd en naar concentratiekampen gebracht. Daar worden miljoenen Joden vermoord. De Joodse Jenny en Mirjam, die de oorlog wél overleven, vertellen hoe het was om in onderdrukking te leven. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Vervolgd worden omdat je Joods bent

Dit is een schoftenstreek, die kerels die hebben hier helemaal niks te zoeken, die moeten terug. 
Je werd voor de leeuwen gegooid en je deed het. Zo was het.
Ik ben Kees Oversier, geboren in Dordrecht op 2 oktober 1920. Ik was 19 jaar toen de oorlog uitbrak en vaandrig, net benoemd. 
Ik ben Rudi Hemmes. Toen de oorlog uitbrak in 1940 was ik nog net geen 17. Ik zat in de vierde klas van de HBS en ik had een ongehoorde pest aan de Duitsers. 
Eind augustus 1939 wordt het Nederlandse leger in staat van gereedheid gebracht. Een half jaar eerder is Kees Oversier al opgeroepen voor zijn militaire dienst. 
Op dat moment dat je naar zo'n school Reserve Officieren gaat heb je nog eigenlijk geen idee dat dat uitmondt in een oorlog. Het was nog niet zo dreigend en iedereen dacht wel: "Och, die oorlog waait voorbij". Misschien blijven we net zo neutraal als in de vorige oorlog '14-'18. Ik heb er niet bij stilgestaan. 
Nederland hoopte neutraal te blijven, niet betrokken te raken bij de oorlog, maar op 10 mei 1940 vallen de Duitsers het land binnen. 
Die oorlog die is ons overvallen. Niemand had dat gedacht. En zeker niet aan parachutisten. Wij hebben bij ons toen gelijk gemeld, althans ik heb me gemeld, bij de school waar de Compagnie was en toen zijn de patronen uitgereikt, want die patronen werden pas uitgereikt als het oorlog was en toen werden de consignes gehaald, wat moesten we doen. En toen moest ik met mijn sectie aansluiten bij de andere secties en gingen wij richting Ockenburg. 
Dat was natuurlijk spannend. En wij werden uitgeleide gedaan door allerlei huisvrouwen die aan de deur stonden. En die stonden te zwaaien, want die zegt: "De jongens die gaan de oorlog tegemoet". Midden in de stad. 
Je leeft in een roes als vaandrig en dan wist je natuurlijk nog niet waar het naartoe zou gaan, precies. Ik wist helemaal niet op dat moment dat op het vliegveld Ockenburg 100 jonge jongens zaten die net 3-4 weken onder dienst waren en die zijn in de pan gehakt. Daar zijn 22 doden van gevallen en een stuk of 18 gewonden. Dat waren jonge jongetjes. En die hebben de eerste klap opgevangen. 
Je wist toen wel dat het oorlog was. 
Je had je werk te doen en je wist als je dat niet deed, dan was je het volgende slachtoffer. Dus je je stond daar niet zo bij stil. Je had geen tijd om te je jeremiëren. Laat ik het zo stellen. 
Want de opdracht van de parachutisten van Ockenburg, Valkenburg en Ypenburg was de ministers en de koningin gevangen nemen en die buiten schot stellen, maar dat is ze niet gelukt. Want we hebben die wegen afgegrendeld en die parachutisten die met kleine groepjes werden allemaal op een bepaald moment uitgeweken naar het Westland, richting Wateringen, richting Rotterdam. Nadat ze bij ons, laten we zeggen, opgejaagd waren. We hebben ze opgejaagd. 
Eigenlijk was toen de vierde dag feest voor ons. Toen dachten we: "Nou dat is voor mekaar". 
Terwijl de compagnie van Kees Oversier bij Den Haag successen boekte, was het Nederlandse leger op andere plekken minder succesvol. Op de vijfde dag, 14 mei 1940, wordt Rotterdam gebombardeerd. Meer steden worden bedreigd. Nederland geeft zich over. 
De jongens die hebben gehuild hoor. Die waren aangedaan door dit nieuws. Je moet rekenen dat je 5 dagen in een spanning zit en je voelt dat het goed gaat en dat je aan de winnende kant bent en je hoort dan ineens: "Het is nu afgelopen.". We hebben het allemaal voor niks gedaan, eigenlijk. Ja, dat was slikken. Ja, dat is dat is een heel heel heel triest moment geweest. 
In sommige delen van het land werden Nederlandse militairen krijgsgevangen genomen. De compagnie van Kees Oversier gaat terug naar de kazerne en mag na een paar dagen naar huis. Kees Oversier sluit zich aan bij het verzet. Van 1940 tot 1945 hebben de Duitsers het voor het zeggen in Nederland. Rudi Hemmes ergerde zich aan de beperkingen die werden opgelegd. 
Je mocht niet zien wat je wou, de krant werd gecensureerd, je mocht niet bellen naar wie je wou, je moest om 11 uur binnen zijn en je mocht er pas om 6 uur weer uit. Er waren dingen waarvan ik zeg: "Nou, dat is dat is schofterig". Dus ik ga proberen om ze zo gauw mogelijk weer weg te krijgen. 
Maar iedere avond kwamen de Engelse vliegtuigen over en die gingen Duitsland bombarderen en dan wist je: in Engeland en gebeurde in ieder geval wat. En mijn vriendje en ik besloten om eens te kijken of er een mogelijkheid was om naar Engeland te gaan ons daar bij de geallieerde troepen te kunnen voegen. En in '42 zijn we gaan kijken of we het bootje konden krijgen of een bootje konden gappen of we aan een bootje konden komen en dat kon niet dus toen zeiden we: "Dan moeten we over land". 
Rudi Hemmes wil Engelandvaarder worden. Als een echte Soldaat van Oranje wil hij zich aansluiten bij de geallieerde legers in Engeland, maar reizen is ingewikkeld. Het is oorlog. De grenzen zijn gesloten. Vervoer is nauwelijks beschikbaar. Na een reis van 9 maanden weet hij met zijn vriend Bob via België, Frankrijk, Spanje en Portugal het vrije Engeland te bereiken. 
En ik kwam bij de Prinses Irenebrigade terecht en daar werd ik brenschutter bij de verkenningsafdeling want er bleek dat ik heel goed kan schieten. Ik vond het geweldig. Ik vond het geweldig. 
6 juni 1944 de slag om Europa is begonnen. 
6 juni 1944: D-day. Meer dan 136.000 militairen Engelsen, Amerikanen en Canadezen landen aan de kust van het Franse Normandië. Het einde van de oorlog lijkt nabij.
Het viel me tegen dat ik zo weinig wist. Om daar een voorbeeld van te geven: Ik stond op wacht in Engeland op de avond van D-Day, de nacht dat het begon, en ik zag allemaal vliegtuigen met witte strepen die ik nog niet eerder gezien had en ik dacht: "Wat hebben ze nou gedaan? Maar dat hebben ze misschien gedaan omdat ze anders op andere verkeerde dingen schieten.". Ik vond het wel handig en drie dagen later zat ik in de in de bioscoop en zag ik dat het D-Day was geweest en voor die tijd hoorde ik niks. 
Een maand later, augustus 1944, landt de Prinses Irenebrigade op de kust van Normandië. De brigade trekt met de geallieerde legers mee via Frankrijk en België om Nederland te bevrijden. Eindelijk kan Rudi Hemmes de strijd tegen de Duitsers aangaan. 
En dan hoor je wat kraken. En dan denk je: "Daar komt een vent. Ik sla hem op z'n bek.". Maar op het moment dat je weet dat de Duitsers 200 meter van je af zitten en misschien aan het patrouilleren zijn en misschien bij jou voorbijkomen en misschien jou eerder in de gaten hebben: dan doe je het in je broek. 
Op een avond wisselt Rudi Hemmes een dienst met een collega. Een fatale avond: twee maten worden doodgeschoten door een Duitser die hen gevolgd is. 

Als je een maatje verliest, die chauffeur is van de auto waar je in zit en waar je iedere dag iets mee hebt en dan ook nog omdat je de wacht hebt gewisseld. Ik was erg blij dat hij het gevraagd had en niet ik. Dat vond ik het vreselijkste wat er ooit gebeurd is. Want dat vond ik erg want dat had ik moeten zijn in die tijd. 
Maar er is ook de vreugde van de bevrijding. 
Als mensen bevrijd waren dan gingen ze uit hun dak en dat was geweldig. Heel gelukkig waren ze allemaal. 
Het duurt nog 9 maanden voordat heel Nederland is bevrijd. Op 16 juli 1945 wordt de Prinses Irenebrigade opgeheven. Rudi Hemmes kiest voor een militaire loopbaan. Kees Oversier dient een aantal jaar in het Nederlandse leger in Indonesië en gaat daarna het bedrijfsleven in. Beide mannen spreken hun waardering uit voor de soldaten die vochten voor de vrijheid. 
Ik breek een lans voor het Nederlandse leger. De jongens die ervoor stonden. Die hebben gedaan wat binnen hun mogelijkheden was. De Hollander is geen laffe soldaat. 
We moeten de Britten, de Canadezen en de Amerikanen eindeloos dankbaar blijven.

Ten strijde in oorlog

Als de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnenvallen, vechten Nederlandse militairen terug. Jongens vanaf 16 jaar zijn het jaar daarvoor al opgeroepen voor militaire dienst. Ze hebben geen idee wat hen te wachten staat. Hoe hebben zij de oorlog ervaren? Cees en Rudi vertellen hun verhaal. In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Vechten tegen de Duitse bezetter

Header slingers

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Jong in oorlog

Type videos